III. Dava hakkının sınırlanması veya kalkması
III. Dava hakkının sınırlanması veya kalkması
Madde 147 - Sona ermiş bir evliliğin mutlak butlanı Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen dava edilemez; fakat her ilgili, mutlak butlanın karar altına alınmasını isteyebilir.
Ayırt etme gücünün sonradan kazanılması veya akıl hastalığının iyileşmiş olması durumlarında mutlak butlan davasını yalnız ayırt etme gücünü sonradan kazanan veya akıl hastalığı iyileşen eş açabilir.
Evliyken yeniden evlenen bir kimsenin önceki evliliği mutlak butlan kararı verilmeden önce sona ermişse ve ikinci evlenmede diğer eş iyiniyetli ise, bu evlenmenin butlanına karar verilemez.
I-) Yargı Kararları:
1-) Y. 2. HD, T: 30.10.2008, E: 2008/11077, K: 2008/14262:
“… Dava, eşlerden O.N.Y.’nin akit tarihinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastası olması sebebiyle, evlenmenin mutlak butlanla iptali isteğine ilişkindir. Türk Medeni Kanununun 147/3. maddesi gereğince evlenen eşin iyiniyetli olması, evliyken yeniden evlenen kimsenin önceki evliliğinin butlan kararı verilmeden önce sona ermiş olması halinde söz konusudur. Mutlak butlan davasının ‘evliyken yeniden evlenme’ sebebine dayanmadığı bu sebeple Türk Medeni Kanununun 147/son maddesi koşullarının bulunmadığı düşünülmeksizin yazılı olduğu gibi davalı Tuncay’ın iyiniyetli olduğunun tespitine karar verilmesi doğru görülmemiştir ... ”
2-) Y. 2. HD, T:21.03.2005, E: 2005/3446, K: 2005/4428:
“… Sona ermiş bir evliliğin mutlak butlanı Cumhuriyet Savcısı tarafından re’sen dava edilemez; fakat her ilgili, mutlak butlanının karar altına alınmasını isteyebilir …
Davacılar miras bırakanın önceki evliliğinden olma çocuklarıdır. Dava açmada hukukî yararları vardır …”
3-) Y. 2. HD, T: 18.02.2004, E: 2004/1043, K: 2004/1820:
Bkz. madde 130.
4-) Y. 2. HD, T: 09.02.1978, E: 1978/359, K: 1978/585:
“… Evli kişinin yeniden evlenmesi halinde ikinci evlilik batıldır. Ne var ki butlan hükmü verilmeden önce ilk eş ölmüş olur ve ikinci eş de evlenme sırasında iyi niyetli bulunursa bu takdirde artık ikinci evlilik iptal olunamaz. …
Olayda Durmuş Ali Gürbüz 1339 (1923) senesinde Ahmet kızı Ayşe ile evlenmiş, bu evliliği devam ederken 1933 yılında da Durmuş kızı Ayşe ile evlenmiştir. Şu durumda ikinci evlilik batıldır. Ancak, Ahmet kızı Ayşe 18.04.1972 de, Durmuş Ali ise 02.02.1973 de ölmüşlerdir. O halde Durmuş kızı Ayşe iyi niyetli ise evliliği iptal olunamaz …”
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
III. Dâva hakkının tahdidi veya nez’i
Madde 114
Zail olan bir evlenmenin butlanı resen dâva olunamaz. Fakat alâkadarlardan her biri butlanı hüküm altına aldırabilir.
Mümeyyiz olmamanın veya bir akıl hastalığı ile mâlûliyetin zevali halinde, evlenmenin butlanı ancak karı veya koca tarafından dâva olunabilir.
Evli iken yine evlenen bir kimsenin bu evlenmesine butlan hükmü verilmeden evvel, vefat ve sair sebeplerle evvelki evlenme zail olmuş olur ve yeni evlenmede de diğer taraf hüsnü niyet sahibi bulunursa butlana hükmolunamaz.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 114 üncü maddesini karşılamaktadır.
Madde kenar başlığıyla birlikte Türkçeleştirilerek yeniden kaleme alınmıştır.
Yürürlükteki maddenin ikinci fıkrasında dava hakkı, ayırt etme gücüne sonradan sahip olan veya akıl hastalığı iyileşmiş olan eşe de tanınmıştır. Bu düzenleme isabetli olmadığından, ikinci fıkra değiştirilmek suretiyle dava hakkı sadece ayırt etme gücüne sahip değilken ya da akıl hastası iken ayırt etme gücünü sonradan kazanan ya da akıl hastalığı iyileşen eş için tanınmıştır. Üçüncü fıkrada, evliyken yeniden evlenen bir kimsenin önceki evliliğinin mutlak butlan kararı verilmeden önce sona ermesi ve ikinci evlenmede de diğer eşin iyiniyetli olması hâlinde, artık mutlak butlan sebebi kalmadığından, evlenmenin butlanına karar verilemeyeceği öngörülmüştür. Maddede İsviçre Medenî Kanununun Fransızca metninde yer alan “butlan” sözcüğü kullanılmıştır. Bu sözcük hem mutlak butlan hem de nisbi butlan hâllerini ifade etmektedir.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
II. Klage
Art. 106
1 Die Klage ist von der zuständigen kantonalen Behörde am Wohnsitz der Ehegatten von Amtes wegen zu erheben; überdies kann jedermann klagen, der ein Interesse hat.
2 Nach Auflösung der Ehe wird deren Ungültigkeit nicht mehr von Amtes wegen verfolgt; es kann aber jedermann, der ein Interesse hat, die Ungültigerklärung verlangen.
3 Die Klage kann jederzeit eingereicht werden.
2-) CCS:
II. Action
Art. 106
1 L’action est intentée d’office par l’autorité cantonale compétente du domicile des époux; elle peut l’être également par toute personne intéressée.
2 L’annulation d’un mariage déjà dissous ne se poursuit pas d’office; elle peut néanmoins être demandée par toute personne intéressée.
3 L’action peut être intentée en tout temps.
Not: Türk Medenî Kanunu’nun 147. maddesinin 1. fıkrası, İsviçre Medenî Kanunu’nun 106. maddesinin 2. fıkrasına tekabül etmektedir.