I. Genel olarak
E. Birliğin korunması
I. Genel olarak
Madde 195 - Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi hâlinde, eşler ayrı ayrı veya birlikte hâkimin müdahalesini isteyebilirler.
Hâkim, eşleri yükümlülükleri konusunda uyarır; onları uzlaştırmaya çalışır ve eşlerin ortak rızası ile uzman kişilerin yardımını isteyebilir.
Hâkim, gerektiği takdirde eşlerden birinin istemi üzerine kanunda öngörülen önlemleri alır.
I-) Not:
Bu madde hükmü değerlendirilirken 8.3.2012 tarih ve 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun da göz önünde bulundurulmalıdır.
II-) Yargı Kararları:
1-) Y. 2. HD, T: 24.10.2007, E: 2006/19596, K: 2007/14207:
“... Türk Medeni Kanununun 186/1. maddesi; eşlerin, oturacakları konutu birlikte seçeceklerini, 195. maddesi de; evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi hâlinde, eşlerin ayrı ayrı veya birlikte hâkimin müdahâlesini isteyebileceklerini, hâkimin eşleri, yükümlülükleri konusunda uyaracağını, onları uzlaştırmaya çalışacağını, eşlerin ortak rızası ile uzman kişilerin yardımını isteyebileceğini, gerektiğinde eşlerden birinin istemi üzerine kanunda öngörülen önlemleri alacağını, hükme bağlamıştır.
Olayları açıklamak taraflara, hukukî nitelendirme hâkime aittir (HUMK.md.76).
Davacı, eşinin ortak konutu terk ettiğini, konuttaki eşyaları da alıp götürdüğünü ve ortak konuta ilişkin kira sözleşmesini feshettiğini ileri sürdüğüne ve ortak konut teminini istediğine göre, eşlerin ortak konut seçiminde, uyuşmazlık içinde bulundukları anlaşılmaktadır. Dava, ortak konutun hâkim tarafından belirlenmesi isteğine ilişkindir (TMK.md.186/1, md.195). Bu itibarla, incelemenin duruşmalı yapılması zorunludur. Dava dilekçesinin ve belirlenecek duruşma gününün davalıya tebliği, taraflardan delillerinin sorulması ve gösterdikleri takdirde toplanması ve ulaşılacak sonuç uyarınca ortak konuta ilişkin uyuşmazlığın çözümü gerekirken, hatalı nitelendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru bulunmamıştır …”
Not: Karar için ayrıca bkz. madde 186.
2-) Y. 2. HD, T: 01.12.2003, E: 2003/15232, K: 2003/16106:
“… hakim eşlere yükümlülüklerinin ne olduğunu hatırlatıp, belli konularda uyarabilir. Bunların sonuçsuz kalması halinde istek üzerine ortak hayatı tatil edebilir (MK. md. 197), üçüncü kişilere borçlarını eşe ödememeleri konusunda emir verebilir (MK. md.198) nafaka takdir edebilir (MK. md.195, 196), sebepleri varsa kısıtlanması bakımından girişimde bulunabilir (MK.md 405, 406), çocukların bakımından nafaka dahil gerekli diğer önlemleri alabilir (MK. md. 196, 197), taşınmazı aile konutu olarak özgüleyebilir (MK. md. 194), eşin tasarruf yetkisini sınırlayabilir (MK. md. 199). Ancak hâkim; hiçbir zaman kanunda gösterilmeyen önlemleri alma cihetine de gidemez (MK. md. 195/son). Bu isteklerin dava şeklinde hâkimin karşısına getirilmesi zorunludur (HUMK. md.72). Dava olmadan işin esası incelenemez. Verilecek karar yasanın amacına uygun ve ailenin korunmasına yönelik olmalıdır. Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasasının 101 ve müteakip maddelerindeki davadaki hakkın korunmasına ilişkin tedbirlerle ilişkisi yoktur. …
Mahkemece duruşma açılması, husumetin diğer eşe yöneltilmesi, tarafların gösterecekleri tüm delillerin toplanması, değerlendiril-mesi ve sonucu uyarınca karar verilmesi gerekir (HUMK. md. 73). Açıklanan husus üzerinde durulmadan evrak üzerinde inceleme yapılıp, yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırıdır …”
III-) Türk Kanunu Medenîsi:
E 1 BİRLİĞİN SIYANETİ
I. Umumiyet itibariyle
Madde 161
Karı kocadan biri; aile vazifelerini ihmal eder yahut diğerini tehlikeye, hacalete veya zarara maruz bırakırsa müteessir olan taraf hâkimin müdahalesini talep edebilir.
Hâkim, kabahatli olan tarafa vazifelerini ihtar eder ve bu ihtar semeresiz kalırsa birliğin menafiini sıyaneten kanunda muayyen tedbirler ittihaz eyler.
IV-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 161 inci maddesini karşılamaktadır.
Madde İsviçre Medenî Kanununun 172 nci maddesindeki yeni hükme uygun olarak kaleme alınmıştır. Eşler ayrı ayrı ya da birlikte hâkime başvurmak suretiyle, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğiyle ilgili önemli bir uyuşmazlığın doğması hâlinde gerekli müdâhalenin yapılmasına karar verilmesini isteyebilecektir.
Müdâhalesi istenen hâkim, bu konuda eşleri uyarma, onları uzlaştırma ya da eşlerin birlikte rıza göstermesi hâlinde onların huzur ve mutlulukları için uzman kişilerin önerileri yönünde karar verme yetkisine sahiptir.
Maddenin üçüncü fıkrası hâkime, eşlerden birinin istemi üzerine kanunlarda öngörülen önlemleri alma yetkisini de tanımaktadır. Bu hüküm hâkime, istem üzerine eşlerin ayrı yaşamalarına, eşlerin meslek ve işine, eşlerin çocuklarla ilişkilerine, evlilik birliğine ilişkin katkılara yönelik önlem hükmünde kararlar verme yetkisini tanımıştır.
Maddenin ikinci fıkrasındaki “uzman kişilerin yardımını” isteme, İsviçre Medenî Kanununun 172 nci maddesinde “Evlilik veya Aile Danışma Büroları”nın yardımını isteme şeklinde kaleme alınmıştır. Ülkemizde bu tür bürolar bulunmadığından, maddede “uzman kişilerin yardımını isteme” şeklinde genel bir hükme yer verilmiştir.
V-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
II. Gerichtliche Massnahmen
1. Im allgemeinen
Art. 172
1 Erfüllt ein Ehegatte seine Pflichten gegenüber der Familie nicht oder sind die Ehegatten in einer für die eheliche Gemeinschaft wichtigen Angelegenheit uneinig, so können sie gemeinsam oder einzeln das Gericht um Vermittlung anrufen.
2 Das Gericht mahnt die Ehegatten an ihre Pflichten und versucht, sie zu versöhnen; es kann mit ihrem Einverständnis Sachverständige beiziehen oder sie an eine Ehe- oder Familienberatungsstelle weisen.
3 Wenn nötig, trifft das Gericht auf Begehren eines Ehegatten die vom Gesetz vorgesehenen Massnahmen. Die Bestimmung über den Schutz der Persönlichkeit gegen Gewalt, Drohungen oder Nachstellungen ist sinngemäss anwendbar.
2-) CCS:
II. Mesures judiciaires
1. En général
Art. 172
1 Lorsqu’un époux ne remplit pas ses devoirs de famille ou que les conjoints sont en désaccord sur une affaire importante pour l’union conjugale, ils peuvent, ensemble ou séparément, requérir l’intervention du juge.
2 Le juge rappelle les époux à leurs devoirs et tente de les concilier; il peut requérir, avec leur accord, le concours de personnes qualifiées ou leur conseiller de s’adresser à un office de consultation conjugale ou familiale.
3 Au besoin, le juge prend, à la requête d’un époux, les mesures prévues par la loi. La disposition relative à la protection de la personnalité en cas de violence, de menaces ou de harcèlement est applicable par analogie
Not: İsviçre Medenî Kanunu’nun 172. maddesinin 3. fıkrasının son cümlesi maddeye 23.06.2006 tarihli Federal Kanun ile 01.07.2007 itibariyle eklenmiştir.
VI-) Yararlanılabilecek Monografiler:
Serkan Ayan; Evlilik Birliğinin Korunması, Ankara, 2004.
1 Düstur’da bu kenar başlık “H” şeklindedir.