Madde 250

III. Aileye özgülenen mallar

1. Kural

Madde 250 - Eşlerden biri tarafından paylaşmalı mal ayrılığı rejiminin kurulmasından sonra edinilmiş olup ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş mallar ile ailenin ekonomik geleceğini güvence altına almaya yönelik yatırımlar veya bunların yerine geçen değerler, mal rejiminin sona ermesi hâlinde eşler arasında eşit olarak paylaşılır. Paylaştırmada işletmelerin ekonomik bütünlüğü gözetilir.

Manevî tazminat alacakları, miras yoluyla edinilen mallar ile karşılıksız kazandırmada bulunanın açık iradesinden aksi anlaşılmadıkça, sağlararası veya ölüme bağlı tasarruflarla edinilen mallar hakkında bu hüküm uygulanmaz.

I-) Türk Kanunu Medenîsi:

Hükmün, Türk Kanunu Medenîsi’nde bir karşılığı bulunmamaktadır.

II-) Madde Gerekçesi:

Eşlerin rejim olarak paylaştırmalı mal rejimine¹ tâbi oldukları dönem içinde kazanmış oldukları ve ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgüledikleri mallar ile bu amaçla yaptıkları yatırımlar ya da bunların yerine geçen ikame değerler üzerinde bu rejimin son bulması hâlinde eşit pay sahibi olması esası kabul edilmiştir. Ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş olma bu fıkranın uygulanmasının ana koşuludur. Eşlerin bu nitelikte olmayan malları paylaştırmaya tâbi değildir. Ortak kullanım ve yararlanmaya özgülenen mallarda, eşlerin parasal katkıları olmasa bile emek katkılarının olduğu düşüncesinden hareketle bu fıkra kabul edilmiştir. Bu anlamda olmak üzere eşlerin, ailenin oturmasına, yaz tatillerini geçirmesine, ulaşım ihtiyaçlarına özgüledikleri mülkler ya da araçlar, yine bu nitelikteki ev eşyası buraya girer. Örneğin eşlerden birine ait olan işyeri ve işletme (fabrika, tarımsal işletme, ticarî işletme, şirket gibi) ailenin ortak kullanımına özgülenmiş sayılamayacağından, burada eşit paylaşım söz konusu olmayacaktır. Ancak bu fabrikadan elde edilip de ailenin ortak kullanımına özgülenen kazanç veya bununla elde edilip yine ailenin ortak kullanımına özgülenen mallar paylaşmaya konu olacaktır. Kuşkusuz bu işletme ve işyerinin kurulmasında diğer eşin katkısı varsa 249 uncu madde uyarınca mal rejiminin sona ermesi hâlinde, katkısı oranında hakkaniyete uygun bir bedel ödenecektir.

Eşlerin ailenin ortak kullanım ve yararlanmasına fiilen özgülememelerine rağmen, bu amaçla yaptıkları yatırımlarda da paylaştırma konusu kabul edilmiştir. Bu anlamda olmak üzere eşlerden birinin, kirada oturdukları bir sırada ailenin konut ya da tatil ihtiyacı için kooperatif üyeliği, kooperatif yoluyla edindiği arsası, konut ya da yazlık yapmak üzere aldığı arsalar buraya girmektedir.

Mal rejimi devam ederken, eşlerin bu nitelikteki malları elden çıkarmaları hâlinde, bunun yerine aldığı bedel veya malın ikame değeri paylaştırmaya tâbi tutulacaktır.

Maddenin ikinci fıkrasında paylaştırma dışında kalan mallar belirlenmiştir. Buna göre eşlerin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenen bir mal manevî tazminat alacağı, miras yolu ve bağış gibi karşılıksız bir kazandırma yoluyla, elde edilmişse bunlar paylaştırmaya tâbi tutulmayacaktır.

Not: Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonunda, Tasarının 250 nci maddesinin birinci fıkrasında ifade düzgünlüğünü sağlamak amacıyla redaksiyon yapılmış ve paylaştırmada işletmelerin ekonomik bütünlüğünün gözetileceğinin belirtilmesi amacıyla fıkraya bir cümle ilave edilmiştir.

III-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:

Hükmün, kaynak İsviçre Medenî Kanunu’nda bir karşılığı bulunmamaktadır. Zira yukarıda Medenî Kanunumuzun 242. ve devamındaki maddelerine ilişkin açıklamalarımızda da belirttiğimiz üzere kaynak kanunda paylaşmalı mal ayrılığı isimli bir mal rejimi yoktur. Bununla birlikte hükmün 2. fıkrasının, kaynak kanunun edinilmiş mallara katılma rejimine ilişkin 198. maddesinden esinlenilerek kaleme alındığı anlaşılmaktadır. Gereksiz tekrarlardan kaçınmak maksadı ile Medenî Kanunumuzun “Kişisel mallar … Kanuna göre” kenar başlığını taşıyan 220. maddesinin altında zikrettiğimiz İMK. m. 198’in 2. ve 3. bentlerine atıf yapmakla yetiniyoruz.