IV. Hak düşürücü süreler
IV. Hak düşürücü süreler
Madde 571 - Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.
Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.
Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
I-) Yargı Kararları:
1-) YİBK, T: 22.05.1987, E: 1986/4, K: 1987/5:
Bkz. madde 560.
2-) Y. 16. HD, T: 26.03.2010, E: 2010/2182, K: 2010/2525:
“… Davacılar, davalılarla ortak miras bırakanları olan Z.’nın vefat ettiğini, sağlığında noterde 03.02.1994 tarihinde düzenlediği vasiyetname ile bazı taşınmazlar ile 1974 model araç ve 1988 model traktördeki hak ve hisselerini kızları olarak kendilerine vasiyet ettiğini, araçların icra marifetiyle satıldığını, satış bedelinin 6.250 TL’sinin vasiyetçi Z.’ya isabet ettiğini, bu meblağın davalı olan diğer mirasçılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmesini talep etmiştir. …
Davalılar 21.12.2005 tarihli celsede tenkis def’inde bulmuşlardır. “Tenkis defi” zamanaşımı sürelerine bağlı olmaksızın her zaman ileri sürülebilir. (4721 sk. Md. 571/son) Davalıların bu konudaki def’ileri sebebiyle tenkis hesapları yapılıp, sonucuna göre karar verilmesi gerekirken… ”
3-) Y. 2. HD, T: 11.05.2009, E: 2008/3560, K: 2009/9328:
“… Dava, mirasbırakanın sağlararası karşılıksız kazandırmalarının tenkisi isteğine ilişkindir. (TMK. md. 560) Mirasbırakan 10.03.2006’da ölmüş, dava ise 12.03.2007 tarihinde açılmıştır. Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesi uyarınca; tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde, açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılma tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. Bu süre, hak düşürücü nitelikte olup, hakim tarafından yargılamanın her aşamasında kendiliğinden dikkate alınır. Türk Medeni Kanunu’nun 571. maddesindeki süre, maddi hukukun tayin ettiği süre olup, Borçlar Kanunu’nun zamanaşımı konusunda benimsediği ilkelerden kıyas yoluyla yararlanılarak, sürenin başlangıç ve bitiş günü belirlenmelidir. Borçlar Kanunu’nun 130. maddesinin yollamasıyla aynı yasanın 76/3. ve 77. maddeleri gereğince, sürenin son günü tatil olarak kabul edilen güne tesadüf ederse, tatili, takip eden günde son bulur. Olayda, mirasın açılma tarihinden başlayan bir yıllık dava açma süresinin son günü tatile tesadüf ettiğinden, dava süresinde açılmıştır. O halde, işin esasının incelenmesi gerekirken davanın süresinde açılmadığından bahisle reddi doğru bulunmamıştır. …”
II-) Türk Kanunu Medenîsi:
IV. Müruru zaman
Madde 513
Tenkis dâvası, mirasçılar mahfuz hisselerine tecavüz edildiğini öğrendikleri günden itibaren bir sene ve her halde vasiyetnameler hakkında açıldıkları tarihten, diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren beş sene geçmesiyle sakıt olur. Bir tasarrufun iptali bir diğerini ihya ediyorsa, müruru zaman müddetleri ancak butlan kararının suduru tarihinden itibaren cereyan eder.
Tenkis iddiası, defan her zaman dermeyan olunabilir.
III-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 513 üncü maddesini karşılamaktadır.
Bu maddede öngörülen sürenin zamanaşımı süresi olduğu kabul edilmiş, ayrıca tenkis davasının, vasiyetlerin açılmasından, diğer tasarruflarda ise mirasın açılmasından itibaren beş yılda zamanaşımına uğrayacağı öngörülmüştür.
Öğretide, maddede öngörülen sürenin zamanaşımı değil, hak düşürücü süre olduğu kabul edilmektedir. İsviçre Federal Mahkemesi de yayımlanan kararında (98 II 176) bu sürenin hak düşürücü süre olduğunu kabul etmiştir.
Bu nedenlerle, maddenin hem kenar başlığı hem de içeriği itibarıyla değiştirilerek, buradaki sürenin hak düşürücü süre olduğu vurgulanmıştır.
Öte yandan maddede öngörülen beş yıllık hak düşürücü süre İsviçre Medenî Kanununun 533 üncü maddesindeki aslına uygun olarak on yıl olarak değiştirilmiştir.
Maddenin diğer hükümleri arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmış, hüküm değişikliği yapılmamıştır.
IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
IV. Verjährung
Art. 533
1 Die Herabsetzungsklage verjährt mit Ablauf eines Jahres von dem Zeitpunkt an gerechnet, da die Erben von der Verletzung ihrer Rechte Kenntnis erhalten haben, und in jedem Fall mit Ablauf von zehn Jahren, die bei den letztwilligen Verfügungen von dem Zeitpunkte der Eröffnung, bei den andern Zuwendungen aber vom Tode des Erblassers an gerechnet werden.
2 Ist durch Ungültigerklärung einer späteren Verfügung eine frühere gültig geworden, so beginnen die Fristen mit diesem Zeitpunkte.
3 Einredeweise kann der Herabsetzungsanspruch jederzeit geltend gemacht werden.
2-) CCS:
IV. Prescription
Art. 533
1 L’action en réduction se prescrit par un an à compter du jour où les héritiers connaissent la lésion de leur réserve et, dans tous les cas, par dix ans, qui courent, à l’égard des dispositions testamentaires, dès l’ouverture de l’acte et, à l’égard d’autres dispositions, dès que la succession est ouverte.
2 Lorsque l’annulation d’une disposition en a fait revivre une précédente, les délais ne courent que du moment où la nullité a été prononcée.
3 La réduction peut être opposée en tout temps par voie d’exception.