Madde 596

II. Vasiyetnamenin açılması

Madde 596 - Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır ve ilgililere okunur.

Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır.

Mirasbırakanın sonradan ortaya çıkan vasiyetnameleri için de aynı işlemler yapılır.

I-) Yargı Kararları:

1-) Y. 2. HD, T: 08.07.2010, E: 2010/9666, K: 2010/13764:

“… Dava, Türk Medeni Kanunu’nun 596. maddesi uyarınca 10.02.2007 tarihinde ölen H. M. B.’a ait “vasiyetnamenin açılmasına” ilişkindir.

Vasiyetçi H. M. B.’ın Kadıköy 5. Sulh Hukuk Mahkemesi’nden alınmış, 30.11.2007 tarihli 2007/1649-1648 Esas ve karar sayılı mirasçılık belgesinden mirasçısı olduğu anlaşılan S. G. Ö.’in temyiz dilekçesinde; vasiyetin açılmasının, miras bırakanın son yerleşim yeri olarak ilgili Bakırköy Mahkemesi’nde gerçekleştirilmesi gerektiği ileri sürülmüş ve miras bırakanla ilgili yerleşim yeri belgesi sunulmuştur.

“Kesin yetki” kuralı içeren Türk Medeni Kanunu’nun 596. maddesinde açıkça, vasiyetnamenin “miras bırakanın yerleşim yeri sulh hakimi” tarafından açılacağı belirtilmiştir. Kesin yetki kuralı, ilgili tarafından ileri sürülmese bile davanın her aşamasında mahkeme tarafından gözetilmelidir. Mahkemece, miras bırakan H. M. B.’ın ölüm tarihindeki yerleşim yerinin Bakırköy olduğu anlaşılmakla, yetkisizlik kararı verilerek dosyanın yetkili Bakırköy Sulh Hukuk Mahkemesine gönderilmesi kararı verilmesi gerektiği gözetilmeden; yazılı şekilde karar verilmesi doğru olmamıştır. …”

2-) Y. 2. HD, T: 06.04.2009, E: 2009/809, K: 2009/6514:

“… Sulh Mahkemesi vasiyetnameyi tesellüm ettiği tarihten itibaren nihayet 1 ay içinde açar. Vasiyetname açılırken malum olan mirasçılar davet edilir. (Türk Medeni Kanunu md. 596/2, Tüzük md. 36/2) Görüldüğü gibi, mirasçılar davet olunurken, vasiyetnamenin açılacağı gün ve saatin davetiye ile bildirilmesi zorunludur. Mahkemece bilinen mirasçılar usulüne uygun olarak davet edilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. …”

3-) Y. 2. HD, T: 09.10.2008, E: 2007/11749, K: 2008/12864:

"Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın, tesliminden başlayarak bir ay içinde miras bırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır. Vasiyetname açılırken bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır ve okunur (TMK. md. 596). Vasiyetnamede vasiyeti yerine getirme görevlisi atanmış ise, sulh hâkimi tarafından bu görev kendisine bildirilir (TMK. m. 550/3). Vasiyetnamenin açılışını müteakip mirasta hak sahibi her birine, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği tebliğ olunur (TMK. md. 597). Lehlerine karşılıksız kazandırma yapılan kimselerin ve mirasçıların adresleri belli değilse kendilerine vasiyet ilânen tebliğ edilir (TMK. md. 597/2). Sulh hâkimi vasiyetnamenin kendisine teslimini müteakip gerekli koruma önlemlerini alır, olanak varsa ilgilileri dinleyerek yasal mirasçılara terekenin geçici olarak teslimine yahut resmen yönetilmesine karar verir (TMK. md. 595/3). Kendilerine belirli bir şey vasiyet edilen kimse (vasiyet alacaklısı) bu vasiyeti yerine getirme görevlisi varsa ona, yoksa yasal ve atanmış mirasçılara karşı vasiyet edilen şeyin teslimini veya hakkın devrini dava etme hakkına sahiptirler (TMK. md. 600). Yasal mirasçılar, zilyetlik hükümlerine göre atanmış mirasçıların hisselerini teslim etmekle yükümlüdür (TMK. md. 599/3).

Görüldüğü gibi sulh hâkiminin görevi vasiyetnameyi açarak, ilgililere tebliğ etmek, mirasçılara istekleri halinde bir mirasçılık belgesi vermek ve terekeye dâhil malları yasal mirasçılara geçici olarak teslim etmek yahut resmî yönetimi emretmekten ibarettir. …”

4-) Y. 2. HD, T: 01.05.2008, E: 2008/1778, K: 2008/6150:

“… İstek miras bırakan Mehmet Turan Göksu tarafından İstanbul 21. Noterliği’nde düzenleme şeklinde yapılan 16.07.1987 gün 17477 yevmiye nolu vasiyetnamenin açılıp okunması ve ilgililerine tebliğine ilişkindir.

Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın, tesliminden başlayarak bir ay içinde miras bırakanın yerleşim yeri sulh hâkimi tarafından açılır. Vasiyetname açılırken bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır ve okunur. (TMK.md.596) Vasiyetnamede vasiyeti yerine getirme görevlisi atanmış ise, sulh hâkimi tarafından bu görev kendisine bildirilir. (TMK.m.550/3) Vasiyetnamenin açılışını müteakip mirasta hak sahibi her birine, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği tebliğ olunur. (TMK.md.597) Lehlerine karşılıksız kazandırma yapılan kimselerin ve mirasçıların adresleri belli değilse kendilerine vasiyet ilanen tebliğ edilir. (TMK.md.597/2) sulh hâkimi vasiyetnamenin kendisine teslimini müteakip gerekli koruma önlemlerini alır, olanak varsa ilgilileri dinleyerek yasal mirasçılara terekenin geçici olarak teslimine yahut resmen yönetilmesine karar verir. (TMK.md.595/3)

Görüldüğü gibi sulh hâkiminin görevi vasiyetnameyi açarak, ilgililere tebliğ etmek, mirasçılara istekleri halinde bir mirasçılık belgesi vermek ve terekeye dahil malları yasal mirasçılara geçici olarak teslim etmek, yahut resmî yönetimi emretmekten ibarettir. Sulh hâkiminden vasiyetin okunmasını istemek bir ayni hakkın geçirilmesi isteği niteliğinde değildir.

Bu nedenle; Mahkemece yazılı şekilde; vasiyetname ile malvarlığının ölünceye kadar sağ eşe bırakıldığı gerekçesi ve dava şartı gerçekleşmemesi nedeniyle ret hükmü kurulması usul ve yasaya aykırıdır. …”

5-) Y. 2. HD, T: 03.10.2005, E: 2005/11874, K: 2005/18398:

“… sulh hâkiminin görevi vasiyetnameyi açarak, ilgililere tebliğ etmek, mirasçılara istekleri halinde bir mirasçılık belgesi vermek ve terekeye dahil malları yasal mirasçılara geçici olarak teslim etmek, yahut resmî yönetimi emretmekten ibarettir. Şunu da belirtmek gerekir ki hâkim, tarafların tavsifi ile bağlı olmayıp resen Türk kanunları uyarınca karar verir. (HUMK.md.76) Sulh Hâkiminden vasiyetin yerine getirilmesini istemek bir ayni hakkın geçirilmesi isteği niteliğinde değildir. Bu halde Sulh Hâkiminin görevi sadece vasiyeti açıp yukarıda açıklandığı biçimde işlem yapmaktan ibarettir.

(YHGK.13.02.1991 tarihli 1990/2-648, 991/65 sayılı kararı). Diğer yandan söz konusu vasiyetle mirasçı atanmamış, belirli mal vasiyeti yapılmıştır. Bu durumda vasiyet alacaklısı gerekirse Türk Medenî Kanununun 600. maddesine göre genel hükümler dahilinde dava açabilir.

Hâkimin bu görevi aşarak "Muris Türkan Çoban tarafından el yazısı ile tanzim edilen vasiyetname gereğince atanmış mirasçılar Çağatay Özdemir, Deniz Kuvvetleri Vakfı, Metin Eşrefoğlu, Faruk Taş, Hatice Buca’ya mirasçılık belgesi verilmesine" biçiminde, eda emri taşıyan, karar vermesi doğru değildir. …”

6-) Y. 2. HD, T: 02.02.2005, E: 2004/14340, K: 2005/1143:

“… Sulh Hakiminin görevi vasiyetnameyi açarak ilgililere tebliğ etmek, atanmış mirasçı varsa isteği halinde ona bir mirasçılık belgesi vermek, terekenin yasal mirasçılara geçici olarak teslimine veya resmen yönetilmesine karar vermekten ibarettir. (TMK. md. 595, 596, 597, 598) Vasiyetnamenin tenfizi diye adlandırılan davalar uygulamada vasiyetnamenin açılması anlamında kullanılmaktadır. Vasiyetnamenin açılması (tenfizi) istemi bir ayni hakkın geçirilmesi isteği niteliğinde değildir. Bu halde Sulh Hakiminin görevi sadece vasiyeti açıp itiraza uğramadığını veya yapılan itirazların sonuçsuz kaldığının tesbitinden ibarettir. (HGK. 13.02.1991-648/65) Bu nedenle "vasiyetnamenin açılmış sayılmasına" karar vermekle yetinilmesi gerekirken yazılı şekilde taşınmazların T Vakfı adına tapuya tesciline karar verilmesi doğru değildir. …”

II-) Türk Kanunu Medenîsi:

II. Müddet ve dâvet

Madde 536

Sulh mahkemesi; vasiyetnameyi, tesellüm ettiği tarihten itabaren nihayet bir ay içinde açar. Vasiyetname açılırken malûm olan mirasçılar dâvet edilir.

Müteveffa, müteaddit vasiyetnameler bırakmış ise hepsi son ikametgâhı sulh mahkemesine verilir ve orada açılır.

III-) Madde Gerekçesi:

Yürürlükteki Kanunun 536 ncı maddesini karşılamaktadır.

Maddenin kenar başlığı kaynak Kanunda “Açılması” şeklindedir. Maddenin içeriğiyle uyum sağlamak üzere kenar başlık “Vasiyetnamenin açılması” şeklinde değiştirilmiştir. Hüküm değişikliği yapılmamış, ancak, kaynak Kanunda olduğu gibi birinci fıkra iki fıkraya bölünmek suretiyle madde üç fıkra hâline getirilmiştir.

IV-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu: