5. Bilimsel değeri olan eşya
5. Bilimsel değeri olan eşya
Madde 773 - Bilimsel değeri olan sahipsiz doğal şeyler ile eski eserlerin bulunması hâlinde özel kanun hükümleri uygulanır.
I-) Türk Kanunu Medenîsi:
5- Fennî bir kıymeti haiz eşya
Madde 697
Kimsenin mülkü olmayıp ta mühim ve ilmî kıymeti haiz bulunan tabii eşyayı nadire ile antikalar hazinenin mülkü olur. Gayrimenkulünde bu gibi eşya bulunan kimseler düçar olacakları zarar ve ziyanın tamamiyle tazmini mukabilinde lâzımgelen hafriyat için müsaade itasına mecburdur.
Keşfeden kimse ve keşfedilen şey define ise bulunduğu yerin sahibi o şeyin kıymetini tecavüz etmemek üzere münasip bir ikramiye isteyebilirler.
II-) Madde Gerekçesi:
Yürürlükteki Kanunun 697 nci maddesini karşılamaktadır.
Hüküm değişikliği yoktur. Kenar başlığıyla birlikte arılaştırılmak suretiyle yeniden kaleme alınmıştır. Kenar başlık, İsviçre Medenî Kanununun 724 üncü maddesinde olduğu gibi, metinle uyumlu hâle getirilmiş ve “Fenni bir kıymeti haiz eşya” yerine “Bilimsel değeri olan eşya” denilmiştir. Bilimsel değeri olan eşya, Ülkemizde bu alanda çıkarılan özel kanunlarla korunduğundan; özel hükümlere yollama yapılmıştır. Bu nedenle yürürlükteki iki fıkra hâlinde bulunan bu uzun madde, kısa bir cümle ile özel yasalara yollama yapan madde hâline dönüştürülmüştür.
III-) Kaynak İsviçre Medenî Kanunu:
1-) ZGB:
5. Wissenschaftliche Gegenstände
Art. 724
1 Werden herrenlose Naturkörper oder Altertümer von erheblichem wissenschaftlichem Wert aufgefunden, so gelangen sie in das Eigentum des Kantons, in dessen Gebiet sie gefunden worden sind.
2 Der Eigentümer, in dessen Grundstück solche Gegenstände aufgefunden werden, ist verpflichtet, ihre Ausgrabung zu gestatten gegen Ersatz des dadurch verursachten Schadens.
3 Der Finder und im Falle des Schatzes auch der Eigentümer haben Anspruch auf eine angemessene Vergütung, die jedoch den Wert der Gegenstände nicht übersteigen soll.
2-) CCS:
5. Objets ayant une valeur scientifique
Art. 724
1 Les curiosités naturelles ou les antiquités qui n’appartiennent à personne et qui offrent un intérêt scientifique considérable deviennent la propriété du canton sur le territoire duquel elles ont été trouvées.
2 Le propriétaire dans le fonds duquel sont trouvées des choses semblables est obligé de permettre les fouilles nécessaires, moyennant qu’il soit indemnisé du préjudice causé par ces travaux.
3 L’auteur de la découverte et de même, s’il s’agit d’un trésor, le propriétaire a droit à une indemnité équitable, qui n’excédera pas la valeur de la chose.
Not: Kaynak kanunun 724. maddesinin 1. fıkrası 20.06.2003 tarihli Federal Kanun ile 01.06.2005 itibariyle değişikliğe uğramıştır. Ayrıca hükme aynı tarihten itibaren yürürlüğe girmek üzere 1bis fıkrası eklenmiştir.
Kaynak hükmün eski metninde sahipsiz doğal şeylerle sahipsiz eski eserlerin hangi kantona ait alanda bulunmuş ise o kantona ait olması için önemli bir bilimsel değere sahip olması şart iken, hükmün yeni metninde sadece bilimsel değere sahip olması yeterli kabul edilmiştir.
Hükme eklenen 1bis fıkrası ile sahipsiz eşya ile kimseye ait olmayan eski eserlerin mülkiyetinin yetkili makamların izni olmaksızın devredilemeyeceği, bu gibi eşyanın mülkiyetinin kazandırıcı zamanaşımı ile kazanılamayacağı, iyi niyetle iktisap edilemeyeceği ve bu mallara ilişkin menkul davasının zamanaşımına tabi olmayacağı kabul edilmiştir.